Ηθικοί προβληματισμοί στην άμβλωση

.....του Θεμιστοκλή Αστέρη

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ι. Μπόντη, άμβλωση ή έκτρωση είναι η διακοπή της κύησης πριν το κύημα ολοκληρώσει την ενδομήτρια ανάπτυξή του ώστε να είναι βιώσιμο, δηλαδή πριν να συμπληρώσει την 24η εβδομάδα της κύησης. Οι εκτρώσεις διακρίνονται σε αυτόματες και τεχνητές. Στην καθομιλουμένη, με τον όρο «εκτρώσεις» αναφερόμαστε κυρίως στις τεχνητές, ενώ για τις αυτόματες χρησιμοποιούμε τη λέξη «αποβολές».

Η τεχνητή διακοπή της κύησης μπορεί να γίνει είτε χειρουργικά είτε με φαρμακευτικά μέσα. Η φαρμακευτική προσέγγιση είναι οικονομικότερη και λιγότερο «επεμβατική». Χρησιμοποιούνται διάφορες χημικές ουσίες όπως μιφεπριστόνη (RU 486, Mifegyne, Mifeprex), μισοπροστόλη (Cytotec, Arthrotec, Oxaprost , Cyprostol, Misotrol) και μεθοτρεξάτη. Υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων που θεωρεί ως έκτρωση και τη χρήση του «χαπιού της επόμενης ημέρας», που εμποδίζει την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα. Η χειρουργική μέθοδος συνίσταται σε αφαίρεση του κυήματος με αναρρόφηση ή με ειδικά εργαλεία, μέθοδος που δεν είναι απόλυτα ασφαλής, ειδικά όταν εφαρμόζεται πολλές φορές στην ίδια γυναίκα.

Ένα από τα θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη ηθική σκέψη είναι το αν η άμβλωση είναι μία απλή απόφαση ή αποτελεί κάτι το κατακριτέο και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο από την κοινωνία. Διάφορες απόψεις έχουν διατυπωθεί και η κοινωνία φαίνεται διχασμένη όσον αφορά την προσέγγιση αυτού του φαινομένου.

Κατά τη διάρκεια της άμβλωσης έχει παρατηρηθεί πως οι σφυγμοί του εμβρύου διπλασιάζονται ενώ το έμβρυο φαίνεται να αντιλαμβάνεται την ιατρική λαβίδα που έχει εισέλθει για να το απομακρύνει από το περιβάλλον της μήτρας, και αντιδρά προσπαθώντας να αντισταθεί και να την αποφύγει με κάθε τρόπο. Η άποψη αυτή ισχυρίζεται ότι το έμβρυο όχι μόνον αισθάνεται το θάνατό του κατά τη διάρκεια της επέμβασης αλλά οι αντιδράσεις του δείχνουν ότι γνωρίζει πως πρόκειται να πεθάνει. Οι υποστηρικτές της θέσης αυτής θεωρούν πως το έμβρυο αποτελεί μερικώς συνειδητοποιημένο οργανισμό που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, οπότε το υπολογίζουν σαν άτομο και θωρούν εγκληματική ενέργεια η αφαίρεση της διακοπής της ανάπτυξης του διακόπτοντας την κύηση. Πιο συντηρητικοί λάτρεις της ιδέας αυτή διατυμπανίζουν πως ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να αφαιρεί μία ζωή, χαρακτηρίζοντας την έκτρωση ως φόνο και πως ως τέτοιος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η ευχαρίστηση της κάθε σεξουαλικής επαφής θα πρέπει να συνοδεύεται και από την επίγνωση της ευθύνης για την περίπτωση που «κάτι πάει στραβά». Οπότε αν αυτό συμβεί θα πρέπει ο καθένας, αφού ανέλαβε τέτοια ευθύνη, να αποδέχεται και τις επιπτώσεις των πράξεών του διότι η ζωή δεν είναι μόνο ευχαρίστηση. Η μερίδα αυτή εμφανίζεται με έναν εκδικητικό ρόλο, τιμωρώντας τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Ωστόσο μια τόσο συντηρητική και στερεότυπη προσέγγιση σε ένα τόσο λεπτό ζήτημα αποτελεί μια επικίνδυνη και επίφοβη αντιμετώπιση.

Παρόμοια στάση υιοθετεί και η Εκκλησία που αποτελεί ίσως τον μεγαλύτερο πολέμιο των εκτρώσεων σε όλο τον κόσμο, οδηγώντας τους πιστούς σε συχνές κινητοποιήσεις και πιέζοντας τις κυβερνήσεις για αυστηρότερες νομοθεσίες. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι όσο πιο έντονη είναι η παρουσία της θρησκείας σε μια χώρα, τόσο πιο αυστηροί είναι οι νόμοι κατά των εκτρώσεων. Όσοι είναι αντίθετοι των εκτρώσεων είναι συνήθως θρησκόληπτοι άνθρωποι και υποστηρίζουν ότι η έκτρωση ισοδυναμεί με φόνο, καθώς σύμφωνα με τις μονοθεϊστικές τουλάχιστον θρησκείες η ζωή ξεκινάει «εξ άκρας συλλήψεως». Η απαγόρευση αυτών των μεθόδων από Εκκλησίες όπως η καθολική δεν είναι απλά ανόητη, είναι και επικίνδυνη.

Οι παραπάνω αντιλήψεις συνοψίζονται στο περιεχόμενο της φράσης πως το να φέρεις ένα παιδί σ' αυτόν τον κόσμο με πλήρη ανευθυνότητα αποτελεί το μεγαλύτερο έγκλημα που μπορείς να διαπράξεις και γι αυτό οφείλεις να τιμωρηθείς.

Μια πιο τεχνοκρατική θεώρηση των πραγμάτων, θέλει τη μείωση του αριθμού των εκτρώσεων ως λύση σε δημογραφικά προβλήματα. Συγκεκριμένα υποστηρίζει πως καθώς η Ελλάδα και η Ευρώπη γερνούν. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλά περισσότερα μωρά πεθαίνουν κάθε χρόνο σε εκτρώσεις συγκριτικά με αυτά που γεννιούνται ενώ γεννιούνται όλο και λιγότερα. Ο έλεγχος των εκτρώσεων έχει να κάνει με το δημογραφικό πρόβλημα και αν θέλει το κράτος να σώσει το λαό του θα πρέπει να θέσει σε παρανομία την άμβλωση και να κάνει διευκολύνσεις σε νεαρές μητέρες ώστε να μπορούν να μεγαλώσουν τα παιδιά. Αυτή η άποψη, ξεφεύγει από την ανθρωπιά του θέματος και επικεντρώνεται σε ένα καπιταλιστικό μοντέλο που όλοι θεωρούμαστε ψηφία και αριθμοί.

Πιο προοδευτικές τάσεις, θέλουν την έγκυο γυναίκα να είναι υπεύθυνη κι ελεύθερη να αποφασίσει για το αν και το πώς θα μεγαλώσει το παιδί της. Η απόφαση του να κρατήσει η όχι ένα μωρό ανήκει αποκλειστικά στη μητέρα η οποία θα έχει και τη μεγαλύτερη ευθύνη στο να το μεγαλώσει. Δεν μπορεί κανένας να της επιβάλλει να προτιμήσει τη μία ή την άλλη λύση. Στην περίπτωση που δεν νιώθει έτοιμη να το κάνει ή οι οικονομικές της δυνατότητες δεν της επιτρέπουν να μεγαλώσει ένα παιδί είναι απολύτως δικαιολογημένο να προτιμήσει να αποβάλλει. Σ' αυτή την απόφαση δεν παίζεται μόνο η ζωή του παιδιού αλλά και η μοίρα των γονιών. Οι υποστηρικτές των εκτρώσεων πιστεύουν ότι η διακοπή της κύησης είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε γυναίκας, όπως το εκλέγειν και το εκλέγεσθαι. Προβάλουν ως επιχειρήματα τις περιπτώσεις βιασμών, αιμομιξίας και νεαρής ηλικίας της μητέρας, στις οποίες «επιβάλλεται» ηθικά να τερματιστεί η εγκυμοσύνη. Όμως ούτε αυτοί έχουν απόλυτο δίκιο. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, σύμφωνα με μαρτυρίες γυναικολόγων οι συντριπτικά περισσότερες γυναίκες που ζητούν έκτρωση δεν είναι θύματα βιασμού, ανήλικες, ούτε καν ανύπαντρες. Συνήθως είναι παντρεμένες γυναίκες που «δεν είναι έτοιμες ακόμα για παιδί» ή που έχουν δύο παιδιά και «δεν  θέλουν τρίτο».

Κλείνοντας, το θέμα της άμβλωσης στην κυριολεξία αποτελεί ένα ζήτημα ζωής και θανάτου, γι αυτό και κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Οφείλουμε να διεξάγουμε έρευνα για κάθε πτυχή του ζητήματος, όπως τη σωματική, ψυχική και οικονομική κατάσταση της εγκύου, τις συνθήκες γονιμοποίησης, τα αίτια που επιθυμεί να προβεί σε αυτήν, τις συνθήκες διεξαγωγής της επέμβασης τις αποφάσεις και τις συμβουλές του γιατρού πριν ο καθένας από μας εξάγει ένα συμπέρασμα.