Οι άστεγοι διανοητές

....του Νίκου Βράντση

Πάντα λάτρευα τις βιβλιοθήκες. Οι ναοί της γνώσης, προσβάσιμοι σε όλους, γεμάτοι με τις σκέψεις, τις ψυχές, τις καταθέσεις τόσων διανοητών.

Χώροι απλοί, οικείοι και ζεστοί. Κάποια τραπέζια για τους αναγνώστες, κάποιες καρέκλες για την αναπαυτική τους ανάγνωση, σεβασμός στην ηρεμία και τη σιωπή και αναρίθμητα ράφια με εκατομμύρια σελίδες. Κάθε μια ένα μυστικό, ένα παράθυρο για να διαβάσεις τον κόσμο διαφορετικά, μέσα από άλλα μάτια, τα μάτια ενός άλλου.

Λατρεύω τις βιβλιοθήκες. Και όταν έμεινα ξεκρέμαστος από την απρόσμενη ακύρωση μια συνάντησης, είπα να περάσω το απόγευμα της Παρασκευής μου στην δημοτική βιβλιοθήκη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, πέντε βήματα από την Καμάρα. Μπήκα μέσα, ξετύλιξα τις στρώσεις ρούχων που με προστάτευαν από τον Βαρδάρη και ανέβηκα στον τρίτο, όπου τον προτιμώ ως χώρο ανάγνωσης. Διάλεξα το «Η αρχή και το τέλος» του Μαχφουζ που μου χει συστήσει ανεπιφύλακτα ένα αγαπημένο πρόσωπο. Κάθισα, παρατήρησα τις φιγούρες των γνώριμων συναναγνωστών, μόνιμων θαμώνων του Ξενοδοχείου « Η Γνώση», έγνεψα σε δυο τρεις και ξεκίνησα να διαβάζω αυτό το αριστούργημα.

Με συνεπήρε το έργο του Μαχφουζ και στοιχηματίζω πως θα το ολοκλήρωνα εκεί επιτόπου αν δεν τραβούσε την προσοχή μου η κυρία που μόλις είχε μπει και είχε καθίσει απέναντί μου. Ηλικιωμένη, ευτραφής, με δέρμα σκληρό, κόκκινο, φαινόταν ταλαιπωρημένη. Φορούσε ένα καπέλο μάλλινο που κάλυπτε τα άσπρα απεριποίητα μαλλιά της. Τα χοντρά της ρούχα αρνούταν να τα βγάλει παρόλη την ζέστη που επικρατούσε στη βιβλιοθήκη. Κρατούσε ένα λεπτό περιοδικό τηλεοπτικού προγράμματος. Κάθισε απέναντί μου, ακούμπησε το περιοδικό στο τραπέζι και έριξε τη σκιά του κεφαλιού της από πάνω για να ξεκινήσει την ανάγνωσή του. Υπέθεσα στην αρχή πως ήταν από εκείνες τις υποκριτικές φυσιογνωμίες που αισθάνονται την επιθυμία να εισπράξουν την αίσθηση ενός χώρου, όπως η βιβλιοθήκη ακόμα και αν έρχονται για να διαβάσουν ένα περιοδικό τηλεοπτικού προγράμματος.

Συνέχισα να διαβάζω, ώσπου άκουσα μια βαθιά επαναλαμβανόμενη ανάσα. Η κυρία με τα ροδοκόκκινα μάγουλα είχε πέσει στην ζεστή αγκαλιά του θεού ύπνου και του είχε παραδοθεί ολοκληρωτικά. Το περιοδικό στην ίδια σελίδα, το κεφάλι γερμένο μπροστά. Τράβηξε τα βλέμματα δυο τριών αναγνωστών, που την κοίταξαν και γέλασαν. Γέλασαν όμως γιατί δεν πρόσεξαν τα γυμνά πόδια της που ούτε και εγώ είχα μέχρι εκείνη τη στιγμή παρατηρήσει. Η κυρία με τα ροδοκόκκινα μάγουλα φορούσε ένα ζευγάρι πολυφορεμένων παπουτσιών κομμένων στα ακροδάχτυλα.

Και τότε συνειδητοποίησα το προφανές. Η ταλαιπωρημένη κυρία δεν είχε έρθει στην βιβλιοθήκη για να διαβάσει. Είχε έρθει για να ζεσταθεί. Αυτός ήταν ο λόγος που δεν ξεφορτωνόταν τα ρούχα της. Τα εκτιμούσε γιατί την προφύλασσαν από το κρύο που θα αντιμετώπιζε όταν θα αναγκαζόταν να φύγει από τη βιβλιοθήκη. Αυτός ήταν ο λόγος που κρατούσε αυτό το περιοδικό στα χέρια της. Γιατί ήταν πολλή περήφανη και δεν ήθελε να δείξει την ανάγκη της επίσκεψής της. Η αγαπημένη αυτή κυρία ήταν μια από τους 20.000 ανθρώπους που αυτές τις μέρες ξεπαγιάζουν και ψάχνουν απεγνωσμένα μια γωνιά να ζεσταθούν. Και γι’ αυτήν τη κυρία, η γωνιά της ήταν η βιβλιοθήκη που ακόμα έχει την πολυτέλεια να διαθέτει θέρμανση.

Πέρασε η ώρα. Έπρεπε να φύγω. Πληγωμένος. Λάθος συμπέρασμα για έναν άνθρωπο που μάχεται για τη ζωή του, την ώρα που εγώ έχω την πολυτέλεια ενός σπιτιού, μιας οικογένειας. Μπήκα στην θέση της, στην οπτική της. Αυτό που για μένα ήταν ένας χώρος γνώσης, για την ευτραφή κυρία ήταν ένα καταφύγιο από το κρύο.

Έφυγα, δεν έβγαλα μιλιά. Έκτοτε συναντιέμαι με την φίλη μου σχεδόν καθημερινά, όποτε επισκέπτομαι την βιβλιοθήκη. Μόνο που όταν εγώ φεύγω για να πάω στο ζεστό μου σπίτι, αυτή φεύγει για να πάει στο κρύο πεζοδρόμιο. Εγκλωβισμένοι και οι δυο στην κοινωνία των αντιθέσεων, μόνο που γι’ αυτήν τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα, γιατί τα βάσανά της είναι πραγματικά.