Άνθρωπος ών μέμνησο τής κοινής τύχης.

...του Χρήστου Παπά

Κοινή γάρ η τύχη και το μέλλον αόρατον..


Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μεγάλες ανισότητες παρόλο που η τεχνολογική ανάπτυξη είναι αλματώδης. Αυτή η ανάπτυξη βοήθησε κάποια τμήματα της γής να ζήσουν σε ευμάρεια. Και δεν αναφέρομαι στο, τελευταίως πολυδιαφημιζόμενο (ιδιαίτέρως στην Γή της Απατηλότητας) 1% του πληθυσμού που είναι, τελευταίας τεχνολογίας πλουτοσυσσωρευτής αλλά σε σημαντικά τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού που είδαν το βιοτικό τους επίπεδο να αυξάνει αισθητά.

Και εδώ διαφοροποιούμαι από τους πολυαγαπημένους αφορισμούς δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών αλλά και θαμώνων καφενείου που ισχυρίζονται πώς πάντα οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Αύτη η άποψη βασίζεται πιθανότατα σε αρχαίες οικονομικές συνθήκες που άπλα δεν υπάρχουν στον κόσμο μας πλέον, όπως θα εξηγήσω παρακάτω.

Για αιώνες η τεχνολογική εξέλιξη σε όλους τους πολιτισμούς του πλανήτη ήταν παρά πολύ αργή, η άνοδος της παραγωγικότητας επίσης. Ένας πολίτης της Δυτικής Ευρώπης τον Μεσαίωνα ελάχιστα απείχε σε βιοτικό επίπεδο από έναν κάτοικο της Αρχαίας Αθήνας. Η αύξηση του πραγματικού εισοδήματος μεταξύ έτους 1 μΧ και του 1600 υπολογίζεται σε μόλις 50% με συχνές αυξομειώσεις όταν είχαμε πολέμους, εισβολές, επιδημίες ή φυσικές καταστροφές. Αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, σημαίνει ότι σε αυτές τις εποχές το παιχνίδι της απόκτησης πλούτου ήταν συχνά μηδενικού αθροίσματος. Για να παραφράσουμε τον Χομπς, η ζωή των ανθρώπων ήταν σταθερά δυσάρεστη, ζωώδης και σύντομη και η μόνη έξοδος από αυτή την μοίρα ήταν συνδεδεμένη με την αδικία έναντι των άλλων. Για να γίνεις πλούσιος έπρεπε αναγκαστικά κάποιος άλλος να γίνει φτωχός.

Έτσι συχνά παρατηρούσαμε το φαινόμενο οι πλούσιοι να μαζεύουν εξουσία και να γίνονται πλουσιότεροι, εις βάρος των φτωχών που γίνονταν φτωχότεροι. Οι βασιλιάδες καλοπερνούσαν, ο λαός βασανιζόταν. Οι βασιλιάδες ήθελαν να μεγαλώσουν το βασίλειο τους για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερα πλούτη, χιλιάδες άνθρωποι έχαναν την ζωή τους στους σχετικούς πολέμους.

Ο κόσμος μας όμως έχει αλλάξει πολύ. Από την βιομηχανική επανάσταση και έπειτα έχουμε πραγματικά άλματα στην παραγωγικότητα των ανθρώπων, στην τεχνολογική εξέλιξη, στον συνολικό πλούτο που παράγεται στον κόσμο τόσο κατά κεφαλήν όσο και συνολικά. Το μέσο πραγματικό εισόδημα στην Δυτική Ευρώπη έχει αυξηθεί από το 1600 έως το 2003 κατά 22,2 φορές, δηλαδή 2.220%! Ένας μέσος δυτικός πολίτης απολαμβάνει μια ασύλληπτη υλική ευημερία, με το επίπεδο ζωής του να είναι πλουσιότερο από τους βασιλιάδες του παρελθόντος. Ένα απλό και κατανοητό παράδειγμα είναι πώς στις Βερσαλλίες σπάνιζαν οι… τουαλέτες(!!!) ενώ σε ένα σύγχρονο σπίτι η μη ύπαρξη μίας τουλάχιστον τουαλέτας δεν θεωρείται κάν ενδεχόμενο.(Για να μην αναφερθώ στη δυνατότητα διαρκής παροχής ζεστού νερού, στον ηλεκτρισμό, στο αυτοκίνητο, στα κινητά τηλέφωνα, τις τηλεοράσεις πλάσμα κτλ.). Ακόμα και στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο η αύξηση εισοδήματος υπήρξε μικρότερη, αλλά μολοταύτα εντυπωσιακή.

Παράλληλα όμως με την αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, υπήρξαν και κάποιες θεσμικές αλλαγές που επέτρεψαν αυτή η ανάπτυξη της τεχνολογίας να αντανακλάται και με συνακόλουθη αύξηση του βιοτικού επιπέδου των πολλών. Διαφοροποιήσεις συστημάτων (πολιτικών και οικονομικών),κυρίως μέσω επαναστάσεων και πολέμων, που είναι και οι λοκομοτίβες της ανθρώπινης ιστορίας, κατάφεραν και μείωσαν τα προσωποπαγή καθεστώτα και την άνομη εκμετάλλευση από τις κάστες των βιολογικά αρχόντων και επέτρεψαν σταδιακά σε όλο και περισσότερους να συμμετέχουν στην διαδικασία λήψης αποφάσεων άρα και στην διανομή του πλούτου.

Όμως η τεχνολογία από μόνη της έχει αβέβαια αποτελέσματα (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την ατομική ενέργεια), η κοινωνική οργάνωση είναι, ή τουλάχιστον θα πρέπει να είναι, ο κατευθυντήριος μοχλός. Δεν θεωρώ καν απαραίτητο να παραθέσω τα ασύλληπτα ποσά που δαπανώνται σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς και μέσα καταστροφής, τη στιγμή που σημαντικό μέρος του πληθυσμού της γης ζει σε ένδεια. (Συγκριτικά με τους «ανεπτυγμένους» και πάντα σύμφωνα με τους διεθνώς αναγνωρισμένους οργανισμούς αλλά σαφώς και την κοινή λογική!)

Αυτό δείχνει πώς πορευόμαστε με λάθος πυξίδα. Σε ένα κόσμο όπου το μέλλον είναι κοινό («Άνθρωπος ών μέμνησο τής κοινής τύχης» βλ.1) δεν νοείται να στοχεύουμε στον αφανισμό των γύρω μας, είτε με την αδιαφορία μας στα ζωτικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν είτε με τα μέσα καταστροφής που έχουμε θέσει ως προτεραιότητα να αναπτύσσουμε.

Η τεχνολογία λοιπόν δίνει τη δυνατότητα για έναν κόσμο πιο ανθρώπινο, αλλά αυτό δεν είναι δυνατό μόνο μέσω της τεχνικής. Απαραίτητη είναι η δημιουργία μιας ανθρωποκεντρικής κοινωνίας. Ο άνθρωπος και η ζωή πάνω από όλα, άλλωστε είναι και το μήνυμα που μας πέρασε ο Χέμινγουεϊ μέσω του μυθιστορήματος του «Για ποιόν χτυπάει η καμπάνα». Η ανθρωποκεντρική κοινωνία βέβαια δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα από ένα σύστημα ανεξέλεγκτου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού.

Πρέπει όλοι μας να δράσουμε, κανένας δεν μπορεί να μένει αμέτοχος σε ότι συμβαίνει γύρω του, και να θέσουμε τις προτεραιότητες μας, αναλαμβάνοντας τις υποχρεώσεις μας και ασκώντας τα δικαιώματα μας, αντιλαμβανόμενοι την κομβικότητα της συγκυρίας. Τα στρατόπεδα είναι εμφανή και καθένας καλείται να διαλέξει. Ντίνγκ-ντόνγκ παίδες,ντίνγκ-ντόνγκ..

«Στέργε μεν τα παρόντα, ζητεί δε τα βέλτιστα»
(Να παραδέχεσαι τα παρόντα αλλά να ζητάς τα καλύτερα)
Ισοκράτης


1)Σαν άνθρωπος να θυμάσαι ότι έχεις κοινή μοίρα με τους άλλους ανθρώπους



Πηγες:

-Οι χρονοσειρές του παγκόσμιο ΑΕΠ από τον Α.Μάντισον. Σύνοψη στη Βικιπαίδεια.
- Από τον “Economist” περί ανισοτήτων στις πλούσιες χώρες.