...της Ελευθερίας Κωτσοβασίλη
Στις μέρες μας η λέξη ανευθυνότητα δεν αγγίζει μόνο τα πιο απλά και καθημερινά, αλλά πλησιάζει και απλώνεται σε οτιδήποτε ως τώρα ανήκουστο – σχεδόν εξωφρενικό για να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους.
Αρχίζοντας θα πρέπει να διευκρινίσω το λόγο δημιουργίας αυτού του κειμένου. Ο χαρακτήρας αυτού δεν είναι μονάχα μια απλή θεωρητική προσέγγιση του όρου «ανευθυνότητα». Φτάσαμε σε μια εποχή που η λέξη παίρνει σάρκα και οστά στην ελληνική καθημερινότητα και κατ’επέκταση στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Προβληματισμένη και νιώθοντας έντονη δυσφορία για αυτά που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας παραθέτω το παρόν κείμενο.
Η ανευθυνότητα τις περισσότερες φορές πηγάζει από τον τρόπο που μεγαλώσαμε και την παιδεία που δεχτήκαμε. Όχι μόνο από το ίδιο το σπίτι και την οικογένεια μας αλλά και από το σχολείο μας. Είναι στοιχείο του χαρακτήρα μας που μας ακολουθεί στην προσωπική μας ζωή, στην εργασία μας και, δυστυχώς, επηρεάζει και τη ζωή των συνανθρώπων μας.
Όταν μας έλεγαν “μη αυτό είναι κακό”, “αν το κάνεις αυτό, τότε θα υπάρχει τιμωρία”, όταν μάθαμε να μεγαλώνουμε και να υιοθετούμε κανόνες συμπεριφοράς σύμφωνους με την κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε, να εφαρμόζουμε νομικούς κώδικες κτλ, ποτέ, λοιπόν, δε φανταζόμασταν πως αυτό το πλαίσιο συμπεριφοράς που αναπτύξαμε θα μπορούσε να καταρριφθεί λόγω του γεγονότος ότι κάποιοι άλλοι είναι ανίκανοι να εφαρμόσουν τις αρμοδιότητες τους και να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την ευθύνη για τυχόν σφάλματά τους. Πάμε πάλι από την αρχή.
Υπευθυνότητα. Στο όνομα αυτής δεν ακούει κάποια αρετή. Ακούει ένα βάρος το οποίο όποιος έχει τη μαγκιά το κουβαλάει. Οι υπόλοιποι ας μην την αναμειγνύουν καν στο μπολ με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τους. Δε χρειάζεται.
Ερχόμαστε και φτάνουμε σε μια ελληνική πραγματικότητα ανάξια του παρελθόντος της. Και αυτό μπορεί να ακούγεται ως ένα ακόμη “κλισέ”. Πολλοί το είπαν. Πολλοί έγραψαν γι’αυτό. Η συνεισφορά του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη στην κοινωνία 2.500 χρόνια πριν, χάνεται σχεδόν στην ιστορική πάροδο των χρόνων, καθώς αυτό που σήμερα βλέπουμε δεν είναι ένας αγώνας για μια δίκαιη κοινωνία, για έναν ενάρετο, ηθικό άνθρωπο αλλά μια “τσαπατσουλιά”, ένα “ό,τι βρέξει ας κατεβάσει”, ένα “σιγά μωρέ, πρόβλημά μου είναι;”, ένα “εντάξει ένα λάθος έκανα αλλά ας βγάλουν την άκρη μόνοι τους οι υπόλοιποι”, ένα “ε και στην τελική δε θα βγάλω εγώ το φίδι από την τρύπα”.
Γι’αυτό, επειδή κολακεύσαμε τον εαυτό μας πολύ, επειδή μας δώσαμε άλλοθι, επειδή νιώσαμε πως τελικά δεν ήταν και τόσο δική μας ευθύνη αφού πείσαμε τον εαυτό μας γι αυτό, γίναμε όλοι – καθόλου ξαφνικά – ανεύθυνοι. Και έτσι, μια χώρα, που έζησε τον χρυσό αιώνα της, που έγινε σημείο αναφοράς ως προς τις άλλες, κέντρο συζήτησης, θαυμασμού, προσοχής και παράδειγμα προς μίμηση, κατέληξε να αποτελεί το κακό παράδειγμα και το μαύρο πρόβατο για τις υπόλοιπες που σπεύδουν να τη συμμορφώσουν – και ως εκ φύσεως να επωφεληθούν. Γιατί η αδυναμία του ενός είναι η δύναμη του άλλου και στις διεθνείς σχέσεις αυτό είναι κάτι που γνωρίζουμε καλά.
Και καταλήξαμε να μιλάμε για προστάτες πολιτικούς και ανεύθυνους αναρχικούς πολίτες. Κάπου διάβασα πως οι άνθρωποι είμαστε ένα έγκλημα. Είχαν δίκιο.
Αρχίζοντας θα πρέπει να διευκρινίσω το λόγο δημιουργίας αυτού του κειμένου. Ο χαρακτήρας αυτού δεν είναι μονάχα μια απλή θεωρητική προσέγγιση του όρου «ανευθυνότητα». Φτάσαμε σε μια εποχή που η λέξη παίρνει σάρκα και οστά στην ελληνική καθημερινότητα και κατ’επέκταση στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Προβληματισμένη και νιώθοντας έντονη δυσφορία για αυτά που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας παραθέτω το παρόν κείμενο.
Η ανευθυνότητα τις περισσότερες φορές πηγάζει από τον τρόπο που μεγαλώσαμε και την παιδεία που δεχτήκαμε. Όχι μόνο από το ίδιο το σπίτι και την οικογένεια μας αλλά και από το σχολείο μας. Είναι στοιχείο του χαρακτήρα μας που μας ακολουθεί στην προσωπική μας ζωή, στην εργασία μας και, δυστυχώς, επηρεάζει και τη ζωή των συνανθρώπων μας.
Όταν μας έλεγαν “μη αυτό είναι κακό”, “αν το κάνεις αυτό, τότε θα υπάρχει τιμωρία”, όταν μάθαμε να μεγαλώνουμε και να υιοθετούμε κανόνες συμπεριφοράς σύμφωνους με την κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε, να εφαρμόζουμε νομικούς κώδικες κτλ, ποτέ, λοιπόν, δε φανταζόμασταν πως αυτό το πλαίσιο συμπεριφοράς που αναπτύξαμε θα μπορούσε να καταρριφθεί λόγω του γεγονότος ότι κάποιοι άλλοι είναι ανίκανοι να εφαρμόσουν τις αρμοδιότητες τους και να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την ευθύνη για τυχόν σφάλματά τους. Πάμε πάλι από την αρχή.
Υπευθυνότητα. Στο όνομα αυτής δεν ακούει κάποια αρετή. Ακούει ένα βάρος το οποίο όποιος έχει τη μαγκιά το κουβαλάει. Οι υπόλοιποι ας μην την αναμειγνύουν καν στο μπολ με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τους. Δε χρειάζεται.
Ερχόμαστε και φτάνουμε σε μια ελληνική πραγματικότητα ανάξια του παρελθόντος της. Και αυτό μπορεί να ακούγεται ως ένα ακόμη “κλισέ”. Πολλοί το είπαν. Πολλοί έγραψαν γι’αυτό. Η συνεισφορά του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη στην κοινωνία 2.500 χρόνια πριν, χάνεται σχεδόν στην ιστορική πάροδο των χρόνων, καθώς αυτό που σήμερα βλέπουμε δεν είναι ένας αγώνας για μια δίκαιη κοινωνία, για έναν ενάρετο, ηθικό άνθρωπο αλλά μια “τσαπατσουλιά”, ένα “ό,τι βρέξει ας κατεβάσει”, ένα “σιγά μωρέ, πρόβλημά μου είναι;”, ένα “εντάξει ένα λάθος έκανα αλλά ας βγάλουν την άκρη μόνοι τους οι υπόλοιποι”, ένα “ε και στην τελική δε θα βγάλω εγώ το φίδι από την τρύπα”.
Γι’αυτό, επειδή κολακεύσαμε τον εαυτό μας πολύ, επειδή μας δώσαμε άλλοθι, επειδή νιώσαμε πως τελικά δεν ήταν και τόσο δική μας ευθύνη αφού πείσαμε τον εαυτό μας γι αυτό, γίναμε όλοι – καθόλου ξαφνικά – ανεύθυνοι. Και έτσι, μια χώρα, που έζησε τον χρυσό αιώνα της, που έγινε σημείο αναφοράς ως προς τις άλλες, κέντρο συζήτησης, θαυμασμού, προσοχής και παράδειγμα προς μίμηση, κατέληξε να αποτελεί το κακό παράδειγμα και το μαύρο πρόβατο για τις υπόλοιπες που σπεύδουν να τη συμμορφώσουν – και ως εκ φύσεως να επωφεληθούν. Γιατί η αδυναμία του ενός είναι η δύναμη του άλλου και στις διεθνείς σχέσεις αυτό είναι κάτι που γνωρίζουμε καλά.
Και καταλήξαμε να μιλάμε για προστάτες πολιτικούς και ανεύθυνους αναρχικούς πολίτες. Κάπου διάβασα πως οι άνθρωποι είμαστε ένα έγκλημα. Είχαν δίκιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου