....της Άννας Παυλίδου
Στη σύγχρονη εποχή της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας και της ταχύτατης διάδοσης των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, είναι εφικτή η διατήρηση της ελευθερίας μας; Η ελευθερία είναι ένα από τα υπέρτατα αγαθά για τα οποία ο άνθρωπος πολεμά εδώ και αιώνες για να το κατακτήσει,διότι προσφέρει τη δυνατότητα της επιλογής και όχι της επιβολής. Κι όμως υπάρχουν άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη που δεν είναι ελεύθεροι όπως είναι,για παράδειγμα, οι αιχμάλωτοι πολέμου,οι χρόνια απαχθέις ή οι φτωχοί και κακοποιημένοι άνθρωποι στις υπανάπτυκτες χώρες του κόσμου. Η ελευθερία δεν είναι ένα προνόμιο μιας ελίτ αλλά αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπων,όλων των λαών. Είμαστε όλοι ίσοι και ελεύθεροι.
Μολαταύτα, στη σημερινή εποχή,με την εγκατάσταση κάμερων ασφαλείας σε όλους τους χώρους με την σύγχρονη μορφή της κατασκοπείας,με την περιπολία ελικοπτέρων για εντατικούς ελέγχους στα κέντρα των πόλεων και δη στις μεγαλουπόλεις του εξωτερικού που έχουν τρωθεί θανάσιμα απο τα τρομοκρατικά χτυπήματα αλλά ακόμη και απο τα προφίλ μας στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης,πόσο ελεύθεροι μπορούμε να αισθανόμαστε; Επίσης,από την στιγμή που καποίοι άλλοι αποφασίζουν για τις ζωές μας στα κοινοβούλια,στο eurogroup,στην Commission,στον ΟΗΕ,στο NATO και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς παγκόσμιας εμβέλειας,πόσο ελεύθεροι μπορούμε να είμαστε τελικά,ακόμη κι αν έχουμε κατακτήσει το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας και το έχουμε κατοχυρώσει στα συντάγματα μας; Από την άλλη πλευρά,όποτε μας συμφέρει, επικαλούμαστε την ελευθερία μας,πχ λέμε «μα γιατί,ελεύθερος άνθρωπος δεν είμαι αρκετά ώριμος για να πράξω με τον τάδε ή τον δείνα τρόπο;» Κι όχι μόνο αυτό,πολλές φορές (για να μην πω τις περισσότερες και σας φανώ απόλυτη) δεν την επιδιώκουμε την ελευθερία μας αλλά βολευόμαστε με την υπάρχουσα κατάσταση.Φυσικά και δεν μπορώ να εξαντλήσω μέσα σε λίγες γραμμές ενός δοκιμίου ένα τόσο φιλοσοφικό και αόριστο ζήτημα όπως η ελευθερία για το οποίο έχουν χυθεί χιλιάδες τόννοι μελανιού. Απλώς θα προσπαθήσω να προσεγγίσω συμπυκνωμένα το θέμα και να εκφράσω μια προσωπική γνώμη.
Πρωτίστως, ελευθερία σημαίνει για ένα άτομο, (στην εξιδανικευμένη της μορφή βέβαια), ανεξαρτησία και όχι ημι-αυτονομία ούτε και αυτονομία. Προϋποθέτει την ευρύτητα του πνεύματος, επιδιώκει την αναζήτηση της αλήθειας, διαθέτει διορατικότητα, αισιοδοξία, ελπίδα, σιγουριά και αυτοπεποίθηση από μέρους του ατόμου, αποφασιστικότητα, υπεθυνότητα και συνέπεια των πράξεων του,εφοδιάζεται με θάρρος, δυναμισμό, αισιοδοξία και υπέρβαση των εμποδίων που εμφανίζονται,οξύνει την κρίση και στοχεύει στην μετριοπάθεια του ατόμου.Ακόμη, η ελευθερία δεν μπορεί να επικρατήσει μέσα σε ένα πολεμικό κλίμα. Χρειάζεται ειρήνη για να ευδοκιμήσει. Η ελευθερία είναι εχθρός της βίας. Σε εποχές έξαρσης της εγκληματικότητας πόσο ελεύθεροι μπορούμε να είμαστε να κυκλοφορήσουμε στους δρόμους τις νυχτερινές ώρες, και δη εμείς οι κοπέλες, χωρίς να κινδυνεύουμε;
Πιο συγκεκριμένα, η ζωή μπορεί να χωριστεί σε ομόκεντρους κύκλους,του οποίου κέντρο είναι το άτομο.Ακολουθούν οι κοντινοί μας άνθρωποι, (γονείς, αδέλφια, στενοί συγγενείς, σύντροφος ή σύζυγος και στενοί φίλοι),μετά είναι οι παρέες και οι συνεργάτες,μετά είναι οι γνωστοί μας και τέλος, όλοι οι άγνωστοι άνθρωποι μαζί με τους οποίους συνυπάρχουμε σε αυτόν τον πλανήτη. Κάθε άνθρωπος δημιουργεί ομόκεντρους κύκλους στη ζωή του.Αυτό το σχήμα βεβαία, δεν είναι εγωκεντρικό,δεν στοχεύει στην έπαρση του ατόμου αλλά στην μετριοπάθεια και στον αυτοέλεγχό του. Ο άνθρωπος αντλεί δύναμη από μια άλλη υπερφυσική δύναμη,όπως κι αν την ονομάσει κανείς,σε όποια θρησκεία και εάν πιστεύει.
Και τώρα θα περάσω στο επίπεδο της ελευθερίας χρησιμοποιώντας παραδείγματα από την ιδιωτική σφαίρα του ατόμου και δεν θα ασχοληθώ με την δημόσια σφαίρα και για λόγους οικονομίας χώρου αλλά και επειδή πιστεύω ότι πρέπει τα προβλήματα να τα προσεγγίζουμε με βάση κάποια στάδια. Εν προκειμένω,χρησιμοποιώ τους ομόκεντρους κύκλους. Εάν, πολυ απλοϊκά, κάποιος δεν αγαπά, δεν σέβεται και δεν εκτιμά τον εαυτό του,πώς θα μπορέσει να συνυπάρξει αρμονικά με τους υπολοίπους και να αλλάξει τον κόσμο; Σύμφωνα με το παραπάνω σχήμα,πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι όλος ο κόσμος γυρίζει γύρω τους και διαστρεβλώνουν το προηγηθέν σχήμα. Η ελευθερία σε προσωπικό και σε οικονομικό επίπεδο προϋποθέτει τον απογαλακτισμό του ατόμου απο τον πρώτο κύκλο που τον περιστοιχίζει. Μόνο τότε θα προχωρήσει παρακάτω. Σε ένα επόμενο επίπεδο, το άτομο θα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες και να απεξαρτηθεί από καταπιεστικούς εργοδότες και αφερέγγυους συνεργάτες. Στο τέλος,θα μπορέσει να αντιμετωπίσει με ευθύτητα τα προβλήματα της δημόσιας ζωής,τα οποία παρεισφρέουν στην ιδιωτική (όπως είναι για παραδείγμα,ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στις ζωές όλων μας).
Άραγε, πόσο ελεύθεροι θέλουμε να είμαστε;Μήπως κατά βάθος δεν θέλουμε; Πολλάκις βλέπουμε άτομα τα οποία είναι εξαρτημένα από τον πρώτο τους κύκλο και επειδή είναι φυγόπονοι,έχουν συμβιβαστεί με αυτήν την κατάσταση. Κυριαρχεί λοιπόν, στο υποσυνείδητό μας,ένα πατερναλιστικό πρότυπο το οποίο μας προσφέρει ασφάλεια που όλοι-λίγο έως πολύ,κάποια στιγμή αποζητούμε και σχετίζεται άρρηκτα με τα βιώματα μας. Όμως, η ελευθερία ανοίγει τον δρόμο(βλ,ρήμα είμι=έρχομαι,προσέρχομαι και παρακείμενος ελήλυθα,ανοίγω τον δρόμο), συνετίζει το άτομο,του δείχνει την αλήθεια,το αφυπνίζει και του οξύνει την ικανότητα της αντίληψης. Του δίνει την δυνατότητα να μάθει μέσα από τα παθήματά του. Η ελευθερία δεν προϋποθέτει συμβιβασμούς και προσφέρει στο άτομο την επίγνωση ότι δεν μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους. Στο φαντασιακό επίπεδο,ελπίζουμε όμως ότι θα αλλάξουμε κάποιον άνθρωπο που νομίζουμε ότι μας είναι απαραίτητος,πράγμα που φυσικά και δεν ισχύει.(ούτε πρόκειται εμείς να τον αλλάξουμε και ούτε και μας είναι προφανώς απαραίτητος) Ακόμη, βλέπουμε πολλά διάσημα και ενίοτε αξιοζήλευτα ζευγάρια που είναι μαζί για ιδιοτελείς σκοπούς.Δεν είναι ελεύθερα αλλά συμβιβασμένα διότι ξέρουν οτι,εάν διαλύσουν αυτήν την σχέση όσο σοβαρή και αν είναι, (που πιο πολύ θυμίζει σύμβαση παρά σχέση)«θα ξεβολευτούν». Το ίδιο ισχύει και με τα κακομαθημένα διάσημα πλουσιόπαιδα που σε όλη την ζωή τους θα βρίσκονται κάτω από την σκιά των γονιών τους .Επιπλέον, βλέπουμε ότι υπάρχουν άτομα που ακολουθούν «καταναγκαστικά» το επάγγελμα των γονιών τους ενώ πραγματικά επιθυμούν πολύ ένα επάγγελμα διαφορετικό,φοβούμενοι πολλές φορές ότι θα έρθουν σε ρήξη μαζί τους. Πιστεύουν,εσφαλμένα, ότι θα έχουν εξασφαλισμένο μέλλον (τουλάχιστον εν αρχή γιατί στο τέλος θα τα παρατήσουν εκ των πραγμάτων). Η ελεθερία έχει το χαρακτηριστικό της ρήξης που απορρέει από την αυτοπεποίθηση και την σιγουριά για τον εαυτό μας,όπως προαναφέρθηκε. Άρα,καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν θέλουμε πάντα να είμαστε ελεύθεροι και ότι η ελευθερία δεν μας χαρίζεται αλλά πρέπει να την διεκδικούμε.
Επιπρόσθετα, η ελευθερία είναι ένας ανοιχτός χώρος. Μπορούμε να την παρομοιάσουμε με ένα πολύβλαστο δάσος στην άγρια φύση,όπου υπάρχουν άγρια ζώα, ατίθασα αλλά και ταυτόχρονα ελεύθερα που κυνηγούν μόνα τους την λεία τους και ξέρουν ότι δεν έχουν μια σταθερή «στέγη» για να μείνουν. Εν αντιθέσει, τα εξημερωμένα ζώα,έχουν εξασφαλίσει την προστασία, την σιγουριά και την θαλπωρή του αφεντικού τους.Βέβαια, δεν είναι σωστό να κατηγορούμε κανέναν για τις προσωπικές του επιλογές. Άλλος αναζητά την ασφάλεια στη ζωή του και άλλος την περιπέτεια.
Παράλληλα, στην λέξη ελευθερία,θα προσθέσω και την λέξη αυθεντικότητα. Όλοι μας, λίγο εως πολύ,έχουμε εκχωρήσει ένα μέρος (μεγάλο ή μικρό) της ελευθερίας μας προκειμένου να διαβιούμε ομαλά με τους υπολοίπους ανθρώπους. Το θέμα είναι όμως, ότι έχουμε εκχωρήσει και την μοναδικότητα της προσωπικότητάς μας.Δεν είμαστε πρόσωπα, αλλά «προσωπεία». Αντιγράφουμε τους διασημότερους,τους ομορφότερους και τους πιο επιτυχημένους του επαγγέλματος μας. Ντυνόμαστε σύμφωνα με τα πρότυπα της μόδας.Συχνάζουμε στα πιο πολυσύχναστα και ξακουστά στέκια. Εκθειάζουμε την εφήμερη και την «εύπεπτη» διασκέδαση.Είμαστε ανταγωνιστικοί και δεν μας ενδιαφέρει η απόκτηση καθολικής παιδείας αλλά η εξασφάλιση.Θέλουμε να είμαστε αρεστοί σε όλους. Σαφώς και η ελευθερία δεν σημαίνει την αντικοινωνικότητα,αλλά όχι και την εκχώρηση κάθε πτυχής του χαρακτήρα μας. Η ελευθερία απαιτεί πολύ μόχθο και έχει ως στόχο την βελτίωση του ατόμου.
Ακόμη, ένα άτομο μπορεί να μην εξαρτάται από άλλους ανθρώπους αλλά να καταφεύγει σε ουσίες,οποιαδήποτε μορφή κι αν αυτές έχουν. Ένα φοβισμένο,συμβιβασμένο και ανασφαλές άτομο βρίσκει καταφύγιο σε ναρκωτικές ουσίες,άλλοτε πιο ήπιας και άλλοτε πιο βαριάς μορφής. Και τότε φυσικά και δείχνει την δειλία του απένατι στις καταστάσεις. Και τότε,ασφαλώς,αυτό το άτομο δεν θεωρείται ελεύθερο.
Σε αυτό το σημείο όμως,πρέπει να κάνω και μια παρατήρηση:όταν ένα άτομο δεν έχει να αντιμετωπίσει πολύ σοβαρά προβλήματα,μπορεί πιο εύκολα να απελευθερωθεί από τα δεσμά του απ’ό,τι ένα άτομο που έχει να τα αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα:μια φτωχή οικογένεια που ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και αδυνατεί να ξεφύγει από αυτό το βασανιστήριο,κακοποιημένοι άνθρωποι που τους εκβιάζουν και η δική τους ελευθερία θα αποστερήσει την ελευθερία κάποιων δικών τους ανθρώπων που αγαπούν πολύ. Επίσης, ακόμη και αν κάποιος είναι ευκατάστατος αλλά πάσχει από μια ψυχική νόσο ή αυτός ή η γυναίκα του ή το παιδί του ή κάποιο άλλο αγαπημένο του πρόσωπο. Τότε,πόσο ελεύθερο μπορεί να είναι αυτό το άτομο; Σαφώς και υπάρχουν και αυτά τα παραδείγματα που δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητα. Όμως η ελευθερία είναι και ελπίδα,φως και λησμονιά των παθών. Όταν ένα άτομο είναι ελεύθερο,ξεφορτώνεται το βαρύ φορτίο των άσχημων συναισθημάτων που ένιωσε και το κατέστησαν πιο δυνατό.Συγχωρεί αλλά προχωρά μπροστά,δεν γυρίζει πίσω.
Η Ελευθερία έχει έναν δρόμο:μια δύσβατη και κουραστική ανηφόρα. Οτιδήποτε άλλο που περιλαμβάνεται στο φάσμα της κατάχρησης της ελευθερίας έως την σκλαβιά,έχει πολλούς βατούς δρόμους και δρομάκια, οι οποίοι όμως δεν πρόκειται να οδηγήσουν στην ελευθερία ( πλεονεξία,υπεροψία,κακεντρέχια,κουτσομπολιό,λασπολογία,μισαλλοδοξία,ζήλεια και οτιδήποτε άλλο οδηγεί στον εξευτελισμό της ανθρώπινης υπόστασης).Η ελευθερία είναι δέος για το άγνωστο. Γι’ αυτό και είναι τόσο γοητευτική.
Εν κατακλείδι,η έννοια της ελευθερίας είναι μια πολυσύνθετη,πολύπλευρη και ακαθόριστη έννοια. Θα τελειώσω αυτό το δοκίμιο με ένα παράδειγμα: η ζωή είναι ένα υπέροχο πολυτελές τεράστιο σπίτι.(το πολυτελές είναι συμβολικό,δεν παραπέμπει στα υλικά αγαθά,αλλά στην απόκτηση εμπεριών). Κάποιος προσπαθεί να μπει μέσα. Μοχθεί πολύ για να το αποκτήσει και για να καταφέρει να μπει.Ξάφνου,θαμπώνεται και αποφασίζει να καθίσει σε ένα μόνο δωμάτιο. Επαναπαύεται,είναι ευχαριστημένος και δεν θέλει να δει το υπόλοιπο σπίτι. Κάποιος άλλος όμως που κι αυτός μοχθεί να το αποκτήσει και μπαίνει,θέλει να δει περισσότερα δωμάτια. Κάποιος άλλος που κι αυτός μοχθεί να το αποκτήσει και να μπει, θέλει να δει όλο το σπίτι.(Φυσικά δεν αναφερόμαστε στους διαρρήκτες,αλλά σε αυτούς που καταβάλλουν μια έντιμη προσπάθεια)Συμπέρασμα:η ελευθερία στοχεύει στην συλλογή εμπεριών. Κι όσες δοκιμασίες και εάν φέρνει η ζωή,ένας ελεύθερος άνθρωπος,με πάθος και όρεξη για ζωή,θα τις υπερβεί. Η ελευθερία λοιπόν,είναι η αγάπη για την ζωή. Δεν αξίζει να αναγνωρίζουμε την αξία της καθημερινά και να κάνουμε ένα βήμα πιο κοντά στη κατάκτησή της;
*Όταν χρησιμοποιώ αντωνυμίες αρσενικού γένους και αναφέρομαι με τη χρήση του αρσενικού γένους,είναι δεδομένο ότι την χρησιμοποιώ και για τα δύο φύλα,απλά για λόγους οικονομίας και για να μην γίνομαι κουραστική,χρησιμοποιώ τις αντωνυμίες αόριστα.
Η Άννα Παυλίδου είναι δευτεροετής φοιτήτρια στη Νομική Θεσσαλονίκης.
Μολαταύτα, στη σημερινή εποχή,με την εγκατάσταση κάμερων ασφαλείας σε όλους τους χώρους με την σύγχρονη μορφή της κατασκοπείας,με την περιπολία ελικοπτέρων για εντατικούς ελέγχους στα κέντρα των πόλεων και δη στις μεγαλουπόλεις του εξωτερικού που έχουν τρωθεί θανάσιμα απο τα τρομοκρατικά χτυπήματα αλλά ακόμη και απο τα προφίλ μας στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης,πόσο ελεύθεροι μπορούμε να αισθανόμαστε; Επίσης,από την στιγμή που καποίοι άλλοι αποφασίζουν για τις ζωές μας στα κοινοβούλια,στο eurogroup,στην Commission,στον ΟΗΕ,στο NATO και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς παγκόσμιας εμβέλειας,πόσο ελεύθεροι μπορούμε να είμαστε τελικά,ακόμη κι αν έχουμε κατακτήσει το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας και το έχουμε κατοχυρώσει στα συντάγματα μας; Από την άλλη πλευρά,όποτε μας συμφέρει, επικαλούμαστε την ελευθερία μας,πχ λέμε «μα γιατί,ελεύθερος άνθρωπος δεν είμαι αρκετά ώριμος για να πράξω με τον τάδε ή τον δείνα τρόπο;» Κι όχι μόνο αυτό,πολλές φορές (για να μην πω τις περισσότερες και σας φανώ απόλυτη) δεν την επιδιώκουμε την ελευθερία μας αλλά βολευόμαστε με την υπάρχουσα κατάσταση.Φυσικά και δεν μπορώ να εξαντλήσω μέσα σε λίγες γραμμές ενός δοκιμίου ένα τόσο φιλοσοφικό και αόριστο ζήτημα όπως η ελευθερία για το οποίο έχουν χυθεί χιλιάδες τόννοι μελανιού. Απλώς θα προσπαθήσω να προσεγγίσω συμπυκνωμένα το θέμα και να εκφράσω μια προσωπική γνώμη.
Πρωτίστως, ελευθερία σημαίνει για ένα άτομο, (στην εξιδανικευμένη της μορφή βέβαια), ανεξαρτησία και όχι ημι-αυτονομία ούτε και αυτονομία. Προϋποθέτει την ευρύτητα του πνεύματος, επιδιώκει την αναζήτηση της αλήθειας, διαθέτει διορατικότητα, αισιοδοξία, ελπίδα, σιγουριά και αυτοπεποίθηση από μέρους του ατόμου, αποφασιστικότητα, υπεθυνότητα και συνέπεια των πράξεων του,εφοδιάζεται με θάρρος, δυναμισμό, αισιοδοξία και υπέρβαση των εμποδίων που εμφανίζονται,οξύνει την κρίση και στοχεύει στην μετριοπάθεια του ατόμου.Ακόμη, η ελευθερία δεν μπορεί να επικρατήσει μέσα σε ένα πολεμικό κλίμα. Χρειάζεται ειρήνη για να ευδοκιμήσει. Η ελευθερία είναι εχθρός της βίας. Σε εποχές έξαρσης της εγκληματικότητας πόσο ελεύθεροι μπορούμε να είμαστε να κυκλοφορήσουμε στους δρόμους τις νυχτερινές ώρες, και δη εμείς οι κοπέλες, χωρίς να κινδυνεύουμε;
Πιο συγκεκριμένα, η ζωή μπορεί να χωριστεί σε ομόκεντρους κύκλους,του οποίου κέντρο είναι το άτομο.Ακολουθούν οι κοντινοί μας άνθρωποι, (γονείς, αδέλφια, στενοί συγγενείς, σύντροφος ή σύζυγος και στενοί φίλοι),μετά είναι οι παρέες και οι συνεργάτες,μετά είναι οι γνωστοί μας και τέλος, όλοι οι άγνωστοι άνθρωποι μαζί με τους οποίους συνυπάρχουμε σε αυτόν τον πλανήτη. Κάθε άνθρωπος δημιουργεί ομόκεντρους κύκλους στη ζωή του.Αυτό το σχήμα βεβαία, δεν είναι εγωκεντρικό,δεν στοχεύει στην έπαρση του ατόμου αλλά στην μετριοπάθεια και στον αυτοέλεγχό του. Ο άνθρωπος αντλεί δύναμη από μια άλλη υπερφυσική δύναμη,όπως κι αν την ονομάσει κανείς,σε όποια θρησκεία και εάν πιστεύει.
Και τώρα θα περάσω στο επίπεδο της ελευθερίας χρησιμοποιώντας παραδείγματα από την ιδιωτική σφαίρα του ατόμου και δεν θα ασχοληθώ με την δημόσια σφαίρα και για λόγους οικονομίας χώρου αλλά και επειδή πιστεύω ότι πρέπει τα προβλήματα να τα προσεγγίζουμε με βάση κάποια στάδια. Εν προκειμένω,χρησιμοποιώ τους ομόκεντρους κύκλους. Εάν, πολυ απλοϊκά, κάποιος δεν αγαπά, δεν σέβεται και δεν εκτιμά τον εαυτό του,πώς θα μπορέσει να συνυπάρξει αρμονικά με τους υπολοίπους και να αλλάξει τον κόσμο; Σύμφωνα με το παραπάνω σχήμα,πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι όλος ο κόσμος γυρίζει γύρω τους και διαστρεβλώνουν το προηγηθέν σχήμα. Η ελευθερία σε προσωπικό και σε οικονομικό επίπεδο προϋποθέτει τον απογαλακτισμό του ατόμου απο τον πρώτο κύκλο που τον περιστοιχίζει. Μόνο τότε θα προχωρήσει παρακάτω. Σε ένα επόμενο επίπεδο, το άτομο θα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες και να απεξαρτηθεί από καταπιεστικούς εργοδότες και αφερέγγυους συνεργάτες. Στο τέλος,θα μπορέσει να αντιμετωπίσει με ευθύτητα τα προβλήματα της δημόσιας ζωής,τα οποία παρεισφρέουν στην ιδιωτική (όπως είναι για παραδείγμα,ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στις ζωές όλων μας).
Άραγε, πόσο ελεύθεροι θέλουμε να είμαστε;Μήπως κατά βάθος δεν θέλουμε; Πολλάκις βλέπουμε άτομα τα οποία είναι εξαρτημένα από τον πρώτο τους κύκλο και επειδή είναι φυγόπονοι,έχουν συμβιβαστεί με αυτήν την κατάσταση. Κυριαρχεί λοιπόν, στο υποσυνείδητό μας,ένα πατερναλιστικό πρότυπο το οποίο μας προσφέρει ασφάλεια που όλοι-λίγο έως πολύ,κάποια στιγμή αποζητούμε και σχετίζεται άρρηκτα με τα βιώματα μας. Όμως, η ελευθερία ανοίγει τον δρόμο(βλ,ρήμα είμι=έρχομαι,προσέρχομαι και παρακείμενος ελήλυθα,ανοίγω τον δρόμο), συνετίζει το άτομο,του δείχνει την αλήθεια,το αφυπνίζει και του οξύνει την ικανότητα της αντίληψης. Του δίνει την δυνατότητα να μάθει μέσα από τα παθήματά του. Η ελευθερία δεν προϋποθέτει συμβιβασμούς και προσφέρει στο άτομο την επίγνωση ότι δεν μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους. Στο φαντασιακό επίπεδο,ελπίζουμε όμως ότι θα αλλάξουμε κάποιον άνθρωπο που νομίζουμε ότι μας είναι απαραίτητος,πράγμα που φυσικά και δεν ισχύει.(ούτε πρόκειται εμείς να τον αλλάξουμε και ούτε και μας είναι προφανώς απαραίτητος) Ακόμη, βλέπουμε πολλά διάσημα και ενίοτε αξιοζήλευτα ζευγάρια που είναι μαζί για ιδιοτελείς σκοπούς.Δεν είναι ελεύθερα αλλά συμβιβασμένα διότι ξέρουν οτι,εάν διαλύσουν αυτήν την σχέση όσο σοβαρή και αν είναι, (που πιο πολύ θυμίζει σύμβαση παρά σχέση)«θα ξεβολευτούν». Το ίδιο ισχύει και με τα κακομαθημένα διάσημα πλουσιόπαιδα που σε όλη την ζωή τους θα βρίσκονται κάτω από την σκιά των γονιών τους .Επιπλέον, βλέπουμε ότι υπάρχουν άτομα που ακολουθούν «καταναγκαστικά» το επάγγελμα των γονιών τους ενώ πραγματικά επιθυμούν πολύ ένα επάγγελμα διαφορετικό,φοβούμενοι πολλές φορές ότι θα έρθουν σε ρήξη μαζί τους. Πιστεύουν,εσφαλμένα, ότι θα έχουν εξασφαλισμένο μέλλον (τουλάχιστον εν αρχή γιατί στο τέλος θα τα παρατήσουν εκ των πραγμάτων). Η ελεθερία έχει το χαρακτηριστικό της ρήξης που απορρέει από την αυτοπεποίθηση και την σιγουριά για τον εαυτό μας,όπως προαναφέρθηκε. Άρα,καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν θέλουμε πάντα να είμαστε ελεύθεροι και ότι η ελευθερία δεν μας χαρίζεται αλλά πρέπει να την διεκδικούμε.
Επιπρόσθετα, η ελευθερία είναι ένας ανοιχτός χώρος. Μπορούμε να την παρομοιάσουμε με ένα πολύβλαστο δάσος στην άγρια φύση,όπου υπάρχουν άγρια ζώα, ατίθασα αλλά και ταυτόχρονα ελεύθερα που κυνηγούν μόνα τους την λεία τους και ξέρουν ότι δεν έχουν μια σταθερή «στέγη» για να μείνουν. Εν αντιθέσει, τα εξημερωμένα ζώα,έχουν εξασφαλίσει την προστασία, την σιγουριά και την θαλπωρή του αφεντικού τους.Βέβαια, δεν είναι σωστό να κατηγορούμε κανέναν για τις προσωπικές του επιλογές. Άλλος αναζητά την ασφάλεια στη ζωή του και άλλος την περιπέτεια.
Παράλληλα, στην λέξη ελευθερία,θα προσθέσω και την λέξη αυθεντικότητα. Όλοι μας, λίγο εως πολύ,έχουμε εκχωρήσει ένα μέρος (μεγάλο ή μικρό) της ελευθερίας μας προκειμένου να διαβιούμε ομαλά με τους υπολοίπους ανθρώπους. Το θέμα είναι όμως, ότι έχουμε εκχωρήσει και την μοναδικότητα της προσωπικότητάς μας.Δεν είμαστε πρόσωπα, αλλά «προσωπεία». Αντιγράφουμε τους διασημότερους,τους ομορφότερους και τους πιο επιτυχημένους του επαγγέλματος μας. Ντυνόμαστε σύμφωνα με τα πρότυπα της μόδας.Συχνάζουμε στα πιο πολυσύχναστα και ξακουστά στέκια. Εκθειάζουμε την εφήμερη και την «εύπεπτη» διασκέδαση.Είμαστε ανταγωνιστικοί και δεν μας ενδιαφέρει η απόκτηση καθολικής παιδείας αλλά η εξασφάλιση.Θέλουμε να είμαστε αρεστοί σε όλους. Σαφώς και η ελευθερία δεν σημαίνει την αντικοινωνικότητα,αλλά όχι και την εκχώρηση κάθε πτυχής του χαρακτήρα μας. Η ελευθερία απαιτεί πολύ μόχθο και έχει ως στόχο την βελτίωση του ατόμου.
Ακόμη, ένα άτομο μπορεί να μην εξαρτάται από άλλους ανθρώπους αλλά να καταφεύγει σε ουσίες,οποιαδήποτε μορφή κι αν αυτές έχουν. Ένα φοβισμένο,συμβιβασμένο και ανασφαλές άτομο βρίσκει καταφύγιο σε ναρκωτικές ουσίες,άλλοτε πιο ήπιας και άλλοτε πιο βαριάς μορφής. Και τότε φυσικά και δείχνει την δειλία του απένατι στις καταστάσεις. Και τότε,ασφαλώς,αυτό το άτομο δεν θεωρείται ελεύθερο.
Σε αυτό το σημείο όμως,πρέπει να κάνω και μια παρατήρηση:όταν ένα άτομο δεν έχει να αντιμετωπίσει πολύ σοβαρά προβλήματα,μπορεί πιο εύκολα να απελευθερωθεί από τα δεσμά του απ’ό,τι ένα άτομο που έχει να τα αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα:μια φτωχή οικογένεια που ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και αδυνατεί να ξεφύγει από αυτό το βασανιστήριο,κακοποιημένοι άνθρωποι που τους εκβιάζουν και η δική τους ελευθερία θα αποστερήσει την ελευθερία κάποιων δικών τους ανθρώπων που αγαπούν πολύ. Επίσης, ακόμη και αν κάποιος είναι ευκατάστατος αλλά πάσχει από μια ψυχική νόσο ή αυτός ή η γυναίκα του ή το παιδί του ή κάποιο άλλο αγαπημένο του πρόσωπο. Τότε,πόσο ελεύθερο μπορεί να είναι αυτό το άτομο; Σαφώς και υπάρχουν και αυτά τα παραδείγματα που δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητα. Όμως η ελευθερία είναι και ελπίδα,φως και λησμονιά των παθών. Όταν ένα άτομο είναι ελεύθερο,ξεφορτώνεται το βαρύ φορτίο των άσχημων συναισθημάτων που ένιωσε και το κατέστησαν πιο δυνατό.Συγχωρεί αλλά προχωρά μπροστά,δεν γυρίζει πίσω.
Η Ελευθερία έχει έναν δρόμο:μια δύσβατη και κουραστική ανηφόρα. Οτιδήποτε άλλο που περιλαμβάνεται στο φάσμα της κατάχρησης της ελευθερίας έως την σκλαβιά,έχει πολλούς βατούς δρόμους και δρομάκια, οι οποίοι όμως δεν πρόκειται να οδηγήσουν στην ελευθερία ( πλεονεξία,υπεροψία,κακεντρέχια,κουτσομπολιό,λασπολογία,μισαλλοδοξία,ζήλεια και οτιδήποτε άλλο οδηγεί στον εξευτελισμό της ανθρώπινης υπόστασης).Η ελευθερία είναι δέος για το άγνωστο. Γι’ αυτό και είναι τόσο γοητευτική.
Εν κατακλείδι,η έννοια της ελευθερίας είναι μια πολυσύνθετη,πολύπλευρη και ακαθόριστη έννοια. Θα τελειώσω αυτό το δοκίμιο με ένα παράδειγμα: η ζωή είναι ένα υπέροχο πολυτελές τεράστιο σπίτι.(το πολυτελές είναι συμβολικό,δεν παραπέμπει στα υλικά αγαθά,αλλά στην απόκτηση εμπεριών). Κάποιος προσπαθεί να μπει μέσα. Μοχθεί πολύ για να το αποκτήσει και για να καταφέρει να μπει.Ξάφνου,θαμπώνεται και αποφασίζει να καθίσει σε ένα μόνο δωμάτιο. Επαναπαύεται,είναι ευχαριστημένος και δεν θέλει να δει το υπόλοιπο σπίτι. Κάποιος άλλος όμως που κι αυτός μοχθεί να το αποκτήσει και μπαίνει,θέλει να δει περισσότερα δωμάτια. Κάποιος άλλος που κι αυτός μοχθεί να το αποκτήσει και να μπει, θέλει να δει όλο το σπίτι.(Φυσικά δεν αναφερόμαστε στους διαρρήκτες,αλλά σε αυτούς που καταβάλλουν μια έντιμη προσπάθεια)Συμπέρασμα:η ελευθερία στοχεύει στην συλλογή εμπεριών. Κι όσες δοκιμασίες και εάν φέρνει η ζωή,ένας ελεύθερος άνθρωπος,με πάθος και όρεξη για ζωή,θα τις υπερβεί. Η ελευθερία λοιπόν,είναι η αγάπη για την ζωή. Δεν αξίζει να αναγνωρίζουμε την αξία της καθημερινά και να κάνουμε ένα βήμα πιο κοντά στη κατάκτησή της;
*Όταν χρησιμοποιώ αντωνυμίες αρσενικού γένους και αναφέρομαι με τη χρήση του αρσενικού γένους,είναι δεδομένο ότι την χρησιμοποιώ και για τα δύο φύλα,απλά για λόγους οικονομίας και για να μην γίνομαι κουραστική,χρησιμοποιώ τις αντωνυμίες αόριστα.
Η Άννα Παυλίδου είναι δευτεροετής φοιτήτρια στη Νομική Θεσσαλονίκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου