....του Νίκου Βράντση
“A storm is coming, Mr Wayne. You and your friends better batten down the hatches. Because when it hits, you’re all going to wonder how you thought you could live so large and leave so little for the rest of us.” λέει η κλέφτρα Selina Kail, στον Bruce Wayne, προμηνώντας την επικείμενη επανάσταση. Και η καταιγίδα για την οποία προειδοποιεί η Selina πράγματι φθάνει. Μα δε φέρνει αυτό που η ίδια ελπίζει. Και ενώ οι ελπίδες της αλλαγής προδίδονται φαίνονται γλαφυρά ερωτήματα που φαίνεται να απασχολούν ιδιαίτερα τον Νόλαν. Ποια αλλαγή ζητείται; Ποια τα κίνητρα αυτών που τη ζητούν; Και ποιες οι συνέπειες της αλλαγής αυτής;
Ο Nolan ασκεί δριμεία κριτική στην επανάσταση. Μέσα από την παρουσίαση των κινήτρων καταστροφής της ελίτ που ηγείται, του ρεβανσισμού των πρώην περιθωριοποιημένων, της ασυγκράτητης διολίσθησης στην τρομοκρατία και τη βία που εμφανίζει ο καταπιεσμένος και παράλογος όχλος, απομυθοποιεί τους επαναστάτες και την επανάσταση, παρουσιάζει τον λαό ως όχλο ή απλά ως απαθή μάζα, και εκφράζει έναν φόβο για την επόμενη μέρα της επανάστασης.
Δριμεία κριτική ασκεί και στην απάθεια. Την στηλιτεύει ως μια μορφή δειλίας. Μια δειλία που εξαπλώνεται και συμπαρασύρει και ανθρώπους γενναίους. Πρόκειται για το παράδειγμα του υπαστυνόμου Foley που προτιμά να αποσυρθεί, αποκρύπτοντας την αστυνομική του ταυτότητα και περιμένοντας την αλλαγή από το να αντιμετωπίσει τους «επαναστάτες». Έτσι λέει μπροστά στο απαξιωτικό βλέμμα, του με κάθε κόστος υπερασπιστή του νόμου, αστυνόμου Gordon:
«We all got to keep our heads down until this is all fixed.»
Έτσι ο Nolan κτίζει έναν χαρακτήρα καιροσκόπο, που αφήνεται να παρασυρθεί από το ρεύμα της εποχής, προσαρμόζεται δίχως να προσπαθεί να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων . Κάτι σαν αυτόν τον άνθρωπο που περιγράφει ο Αναγνωστάκης στο ποίημα του «Φοβάμαι».
Τί το πολιτικό μπορεί να κρύβει μια ταινία που έχει βασιστεί σε ένα comic;
Ποιες πολιτικές προεκτάσεις θα μπορούσαν να υπάρχουν σε ένα έργο που μας μιλά μανιχαϊστικά για super- ήρωες και κακούς με υπεράνθρωπες δυνάμεις;
Πολλές θα μπορούσαμε να απαντήσουμε. Κάπου πιο φανερά, αλλού πιο έμμεσα, μπορεί κανείς να διαπιστώσει πως η τελευταία ταινία του Christopher Nolan, Τhe Dark Knight Rises θέτει ζητήματα φιλοσοφικά, πολιτικά, ερωτήματα επίκαιρα και έχει ένα πολιτικό βάθος που μπορεί να αναλυθεί σε αρκετά επίπεδα. Ο σκηνοθέτης έχει αντλήσει από την κρίσιμη συγκυρία του παρόντος του και τη λογοτεχνία του παρελθόντος. Μας δείχνει τους φόβους, τα στερεότυπα και τις ουτοπίες του. Αυτό μας δίνει το δικαίωμα να απαντήσουμε πώς πράγματι το πολιτικό χωρά, και μάλιστα δένει αρμονικά και ταιριάζει απόλυτα ακόμα και με ένα comic. Αρκεί να είναι κανείς διατεθειμένος να δει πίσω από τα εκθαμβωτικά σκηνικά και τα εντυπωσιακά εφέ.
Υπόθεση έργου. Mια πρώτη επαφή
Bρισκόμαστε στο Gotham, οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Harvey Dent, του «αδιάφθορου» δικαστή. Χάρη στον ψεύτικο μύθο που έχτισαν ο διοικητής Gordon και ο Batman, για να τον καταστήσουν σύμβολο, το οργανωμένο έγκλημα στο Gotham έχει εξαλειφθεί, ο Batman έχει εξαφανιστεί, ενώ ο Bruce Wayne έχει περιθωριοποιηθεί.
Μέχρι τη στιγμή που το καταθλιπτικό τοπίο ταράσσεται με την εμφάνιση του «κακού» Bane. Ο γιγαντόσωμος αυτός «κακός» με τον επαναστατικό του λόγο καλεί τον λαό του Gotham σε εξέγερση ενάντια στους καταπιεστές του, που κερδοσκοπούν σε βάρος του. Αποδεικνύεται ωστόσο πως βαθύτερη επιθυμία του Bane είναι να καταστρέψει το Gotham, ολοκληρώνοντας την επιθυμία του Ra's Al Ghul, που πίστευε πως είναι η πλέον διεφθαρμένη πόλη. Ο επαναστατικός του λόγος αποτελεί απλά μια δημαγωγία που μιλά στα ένστικτα του λαού και οδηγεί στην τρομοκρατία. Ο Bane αποκαλύπτει τη συγκάλυψη των εγκλημάτων του δικαστή Harvey Dent, ξεσκεπάζωντας το ψέμα του Batman και του Gordon και αποκαθηλώνοντας το σύμβολο. Απελευθερώνει τους φυλακισμένους σε μια προσπάθειά να ξεκινήσει επανάσταση. Οι πλούσιοι κάτοικοι περνάνε από λαϊκά δικαστήρια. Αυτοί που καταδικάζονται πεθαίνουν άσχετα με την ποινή.
Ο Batman στρατολογεί ένα υγιές κομμάτι του Gotham για να τον βοηθήσει να απελευθερώσει την πόλη και να σταματήσει την πυρηνική βόμβα, με την οποία την απειλεί ο Bane. Το αστυνομικό σώμα ελευθερώνεται και έρχεται αντιμέτωπο με τις δυνάμεις του Bane, ενώ ο Batman παλεύει μαζί του. Η Μiranda Fox αποκαλύπτει ότι αυτή είναι το παιδί του Ra's Al Ghul και σχεδιάζει να ολοκληρώσει το σχέδιο του πατέρα της πυροδοτώντας τη βόμβα και καταστρέφοντας τη Gotham. Ο Batman μη έχοντας άλλη επιλογή παίρνει ο ίδιος τη βόμβα και την οδηγεί έξω από το Gotham, όπου και καταστρέφεται μαζί της, σε μια πράξη αυτοθυσίας.
Η χρονική συγκυρία και οι προσλαμβάνουσες
Έχει σημασία να δούμε τη συγκυρία μέσα στην οποία γεννάται η Τρίτη αυτή ταινία του Nolan. Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε από τη Wall Street έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ανασφάλειας, ενώ στην πλατεία της Wall Street εμφανίζεται το κίνημα Occupy, από το οποίο προέκυψαν και πολλά άλλα κινήματα πλατειών. Το οικονομικό σύστημα, της τραπεζικής κερδοσκοπίας, της πλαστής οικονομίας, τους τοξικού νεοφιλελευθερισμού των τελευταίων σαράντα χρόνων τίθεται υπό αμφισβήτηση. Τα αποτελέσματα της επιρροής αυτής είναι εμφανή στην ταινία του. Ο
σκηνοθέτης μοιάζει να στέλνει μηνύματα προς την παρασιτική φύση του
τραπεζικό συστήματος και την απληστία του κεφαλαίου.
“A storm is coming, Mr Wayne. You and your friends better batten down the hatches. Because when it hits, you’re all going to wonder how you thought you could live so large and leave so little for the rest of us.” λέει η κλέφτρα Selina Kail, στον Bruce Wayne, προμηνώντας την επικείμενη επανάσταση. Και η καταιγίδα για την οποία προειδοποιεί η Selina πράγματι φθάνει. Μα δε φέρνει αυτό που η ίδια ελπίζει. Και ενώ οι ελπίδες της αλλαγής προδίδονται φαίνονται γλαφυρά ερωτήματα που φαίνεται να απασχολούν ιδιαίτερα τον Νόλαν. Ποια αλλαγή ζητείται; Ποια τα κίνητρα αυτών που τη ζητούν; Και ποιες οι συνέπειες της αλλαγής αυτής;
Ωστόσο ο χρηματοπιστωτικός τομέας που προκάλεσε την κρίση με τα τεράστια τοξικά ομόλογα και ρίσκα που ελάμβανε σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, δε φαίνεται να αναγνωρίζει τα σφάλματα που οδήγησαν στην κατάρρευση. Κινήματα εμφανίζονται στις πλατείες και στους δρόμους, το νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα και οι ατασθαλίες μιας μικρής ελίτ φανερώνονται, και οι φωνές που θέτουν ζητήματα αλλαγής πληθαίνουν. ’Όλα αυτά επηρεάζουν τον Nolan. Όμως υπάρχουν κάποια ερωτήματα που φαίνεται να τον απασχολούν ιδιαίτερα. Ποια αλλαγή ζητείται; Ποια τα κίνητρα αυτών που τη ζητούν; Και ποιες οι συνέπειες της αλλαγής αυτής;
Ο Nolan ασκεί δριμεία κριτική στην επανάσταση. Μέσα από την παρουσίαση των κινήτρων καταστροφής της ελίτ που ηγείται, του ρεβανσισμού των πρώην περιθωριοποιημένων, της ασυγκράτητης διολίσθησης στην τρομοκρατία και τη βία που εμφανίζει ο καταπιεσμένος και παράλογος όχλος, απομυθοποιεί τους επαναστάτες και την επανάσταση, παρουσιάζει τον λαό ως όχλο ή απλά ως απαθή μάζα, και εκφράζει έναν φόβο για την επόμενη μέρα της επανάστασης.
Δριμεία κριτική ασκεί και στην απάθεια. Την στηλιτεύει ως μια μορφή δειλίας. Μια δειλία που εξαπλώνεται και συμπαρασύρει και ανθρώπους γενναίους. Πρόκειται για το παράδειγμα του υπαστυνόμου Foley που προτιμά να αποσυρθεί, αποκρύπτοντας την αστυνομική του ταυτότητα και περιμένοντας την αλλαγή από το να αντιμετωπίσει τους «επαναστάτες». Έτσι λέει μπροστά στο απαξιωτικό βλέμμα, του με κάθε κόστος υπερασπιστή του νόμου, αστυνόμου Gordon:
«We all got to keep our heads down until this is all fixed.»
Έτσι ο Nolan κτίζει έναν χαρακτήρα καιροσκόπο, που αφήνεται να παρασυρθεί από το ρεύμα της εποχής, προσαρμόζεται δίχως να προσπαθεί να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων . Κάτι σαν αυτόν τον άνθρωπο που περιγράφει ο Αναγνωστάκης στο ποίημα του «Φοβάμαι».
Μπορούμε να πούμε πως η ματιά του Nolan είναι αρκετά συντηρητική, μέσα από τις συμμαχίες που επιλέγει για τα στρατόπεδα που αντιμάχονται, τις επιλογές των χαρακτήρων και τα στερεότυπα που ακολουθούν οι συμπεριφορές τους. Βεβαίως έχει να διαχειριστεί ένα έργο που βασίζεται σε ένα παλαιότερο δημιούργημα. Ωστόσο και ο ίδιος φαίνεται να επιθυμεί να υπακούσει σε κάποια στερεότυπα.
Ο Batman λοιπόν συμμαχεί με την αστυνομία, το «καλό» κεφάλαιο και το σκεπτόμενο κομμάτι των πρώην περιθωριοποιημένων (που αντιπροσωπεύεται από την Selina Kail- χαρακτήρα με βαρύνουσα σημασία όπως θα δούμε παρακάτω). Συμμαχεί με το συντηρητικό κομμάτι μιας κοινωνίας, που μάχεται να περισώσει τα υγιή της κομμάτια, που αγωνίζεται για τη μεταρρύθμιση και όχι την επανάσταση και μπροστά στο ενδεχόμενο της επανάστασης αυτής συνεργάζεται, γιατί γνωρίζει πως μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική καταστροφή. Δυσπιστεί απέναντι στον λαό και δικαιώνεται.
Ο Bane από την άλλη συμμαχεί με τους φυλακισμένους, τους τρομοκράτες και τους αγανακτισμένους που ολισθαίνουν στην απόλυτη βία, καταλύοντας κάθε θεσμό της παλιάς τάξης πραγμάτων, στήνουν λαϊκά δικαστήρια που οδηγούν αναπόφευκτα σε βασανιστικό θάνατο και προτιμούν την καταστροφή από τη δημιουργία.
Οι αναφορές του Nolan όπως και ο ίδιος ομολογεί είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον Κάρολο Ντίκενς και κυρίως το έργο του «A Tale of Two Cities». Παρατηρούμε πως φράσεις από το έργο, να χρησιμοποιούνται στην ταινία. Η καχυποψία του έργου απέναντι στη επόμενη μέρα της επανάστασης μοιάζει ίδια με την καχυποψία που εκφράζει και ο Ντίκενς στο βιβλίο του.
«Ο λαός έχει δίκιο να διαμαρτύρεται για την καταδυνάστευσή του από τους πλούσιους, αλλά όταν επαναστατεί και παίρνει την εξουσία αναπόφευκτα μετατρέπεται σε έναν απεχθή και βάναυσο όχλο.» Όπως ο Ντίκενς αποτυπώνει τα αίτια της επανάστασης, αλλά και τις εκτροπές της, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην απληστία των αριστοκρατών, στην ανέχεια, τη φτώχεια, την οργή αλλά και τον φανατισμό του λαού, όπως και στη διαφθορά των συνειδήσεων και στη δίψα για αίμα που οδήγησαν την εξέγερση στην ανεξέλεγκτη βία, έτσι τον ακολουθεί και ο Nolan.
Άμεση αναφορά στο έργο του Ντίκενς γίνεται μέσα από τις τελευταίες φράσεις που ακούγονται από τον αστυνόμο Gordon, πάνω από τον τάφο του Bruce Wayne μετά την πράξη της αυτοθυσίας του για την πόλη του Gotham. Κρατώντας το βιβλίο του Ντίκενς στα χέρια του, ο επιθεωρητής Gordon επιλέγει να διαβάσει τα παρακάτω λόγια:
«It is a far, far better thing that I do, than I have ever done; it is a far, far better rest that I go to than I have ever known.»
Πρόκειται φυσικά για τα λόγια του ήρωα του βιβλίου του Ντίκενς, Sidney Carton, ο οποίος αλλάζει θέσεις στο θάνατο, με τον αρραβωνιαστικό της γυναίκας με την οποία είναι ερωτευμένος και ο οποίος αδίκως έχει καταδικαστεί σε καρατόμηση από τους επαναστάτες. Για να μην στερήσει από την γυναίκα που αγαπά, την ευτυχία, ο Carton αποφασίζει να πάρει τη θέση του καταδικασμένου αρραβωνιαστικού της, και να θυσιαστεί. Μπροστά στην γκιλοτίνα λέει τα παραπάνω λόγια.
Ο Carton επιλέγει την αυτοθυσία για χάρη του έρωτά του. Ο Wayne επιλέγει την αυτοθυσία για χάρη της πόλης του. Μα και ο Carton στα τελευταία του λόγια, λίγο πριν το θάνατο εκφράζει την πίστη για την πόλη του Παρισιού και τους ανθρώπους της.
«I see a beautiful city and a brilliant people rising from this abyss, and, in their struggles to be truly free, in their triumphs and defeats, though long to come, I see the evil of this time and of the previous time of which this is the natural birth, gradually making expiation for itself and wearing out. »
Μα και τα μοτίβα και η σκιαγράφηση των χαρακτήρων παρουσιάζουν ομοιότητες με έργα του Ντίκενς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Selina Kail την οποία θα μπορούσαμε να ταυτίσουμε με τον Artful Doger. Aκόμα χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγμα του John Blake. Ορφανός και περιθωριοποιημένος, σαν να ξεπήδησε μέσα από τον Oliver Twist. Παρόλο που βρίσκεται στο περιθώριο, αναπτύσσει αξίες, ιδανικά που του δίνουν δύναμη και σκοπό, τα οποία υπερασπίζεται με όλη του τη καρδιά, έχοντας πρότυπο έναν άλλο πιστό στις αξίες και το νόμο, τον υπαστυνόμο Gordon. Ο Blake ελέγχει συχνά την πορεία του ορφανοτροφείου στο οποίο μεγάλωσε και χρηματοδοτείται από τον Bruce Wayne. Άλλωστε ο τελευταίος είναι η ενσάρκωση του Ντικενσιανιού μοντέλου του καλού καπιταλιστή, που συντηρεί και φροντίζει για το κοινωνικό σύνολο (φιλανθρωπίες, οικολογικές επενδύσεις) σε αντιδιαστολή με τον κακό καπιταλιστή που ενσαρκώνεται από τον Stryver -ίδιο όνομα και ίδιος χαρακτήρας με αυτόν που υπάρχει στο έργο του Ντίκενς.
Στην τρίτη ταινία της σειράς αυτής μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα πολιτικά μηνύματα που προσπαθεί να περάσει ο σκηνοθέτης μέσα από την στάση και τη συμπεριφορά των βασικών του ηρώων. Μέσα από τις συμμαχίες, τις βαθύτερες αιτίες των πράξεών τους.
Σημαντικότατο σημείο ανάλυσης θα μπορούσε να είναι και αυτό της στάσης του λαού απέναντι στους ήρωες, τον λόγο τους και τα πραγματικά κίνητρα του καθενός.
Ο Batman λοιπόν συμμαχεί με την αστυνομία, το «καλό» κεφάλαιο και το σκεπτόμενο κομμάτι των πρώην περιθωριοποιημένων (που αντιπροσωπεύεται από την Selina Kail- χαρακτήρα με βαρύνουσα σημασία όπως θα δούμε παρακάτω). Συμμαχεί με το συντηρητικό κομμάτι μιας κοινωνίας, που μάχεται να περισώσει τα υγιή της κομμάτια, που αγωνίζεται για τη μεταρρύθμιση και όχι την επανάσταση και μπροστά στο ενδεχόμενο της επανάστασης αυτής συνεργάζεται, γιατί γνωρίζει πως μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική καταστροφή. Δυσπιστεί απέναντι στον λαό και δικαιώνεται.
Ο Bane από την άλλη συμμαχεί με τους φυλακισμένους, τους τρομοκράτες και τους αγανακτισμένους που ολισθαίνουν στην απόλυτη βία, καταλύοντας κάθε θεσμό της παλιάς τάξης πραγμάτων, στήνουν λαϊκά δικαστήρια που οδηγούν αναπόφευκτα σε βασανιστικό θάνατο και προτιμούν την καταστροφή από τη δημιουργία.
Οι καταβολές του Nolan
Οι αναφορές του Nolan όπως και ο ίδιος ομολογεί είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον Κάρολο Ντίκενς και κυρίως το έργο του «A Tale of Two Cities». Παρατηρούμε πως φράσεις από το έργο, να χρησιμοποιούνται στην ταινία. Η καχυποψία του έργου απέναντι στη επόμενη μέρα της επανάστασης μοιάζει ίδια με την καχυποψία που εκφράζει και ο Ντίκενς στο βιβλίο του.
«Ο λαός έχει δίκιο να διαμαρτύρεται για την καταδυνάστευσή του από τους πλούσιους, αλλά όταν επαναστατεί και παίρνει την εξουσία αναπόφευκτα μετατρέπεται σε έναν απεχθή και βάναυσο όχλο.» Όπως ο Ντίκενς αποτυπώνει τα αίτια της επανάστασης, αλλά και τις εκτροπές της, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην απληστία των αριστοκρατών, στην ανέχεια, τη φτώχεια, την οργή αλλά και τον φανατισμό του λαού, όπως και στη διαφθορά των συνειδήσεων και στη δίψα για αίμα που οδήγησαν την εξέγερση στην ανεξέλεγκτη βία, έτσι τον ακολουθεί και ο Nolan.
Άμεση αναφορά στο έργο του Ντίκενς γίνεται μέσα από τις τελευταίες φράσεις που ακούγονται από τον αστυνόμο Gordon, πάνω από τον τάφο του Bruce Wayne μετά την πράξη της αυτοθυσίας του για την πόλη του Gotham. Κρατώντας το βιβλίο του Ντίκενς στα χέρια του, ο επιθεωρητής Gordon επιλέγει να διαβάσει τα παρακάτω λόγια:
«It is a far, far better thing that I do, than I have ever done; it is a far, far better rest that I go to than I have ever known.»
Πρόκειται φυσικά για τα λόγια του ήρωα του βιβλίου του Ντίκενς, Sidney Carton, ο οποίος αλλάζει θέσεις στο θάνατο, με τον αρραβωνιαστικό της γυναίκας με την οποία είναι ερωτευμένος και ο οποίος αδίκως έχει καταδικαστεί σε καρατόμηση από τους επαναστάτες. Για να μην στερήσει από την γυναίκα που αγαπά, την ευτυχία, ο Carton αποφασίζει να πάρει τη θέση του καταδικασμένου αρραβωνιαστικού της, και να θυσιαστεί. Μπροστά στην γκιλοτίνα λέει τα παραπάνω λόγια.
Ο Carton επιλέγει την αυτοθυσία για χάρη του έρωτά του. Ο Wayne επιλέγει την αυτοθυσία για χάρη της πόλης του. Μα και ο Carton στα τελευταία του λόγια, λίγο πριν το θάνατο εκφράζει την πίστη για την πόλη του Παρισιού και τους ανθρώπους της.
«I see a beautiful city and a brilliant people rising from this abyss, and, in their struggles to be truly free, in their triumphs and defeats, though long to come, I see the evil of this time and of the previous time of which this is the natural birth, gradually making expiation for itself and wearing out. »
Μα και τα μοτίβα και η σκιαγράφηση των χαρακτήρων παρουσιάζουν ομοιότητες με έργα του Ντίκενς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Selina Kail την οποία θα μπορούσαμε να ταυτίσουμε με τον Artful Doger. Aκόμα χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγμα του John Blake. Ορφανός και περιθωριοποιημένος, σαν να ξεπήδησε μέσα από τον Oliver Twist. Παρόλο που βρίσκεται στο περιθώριο, αναπτύσσει αξίες, ιδανικά που του δίνουν δύναμη και σκοπό, τα οποία υπερασπίζεται με όλη του τη καρδιά, έχοντας πρότυπο έναν άλλο πιστό στις αξίες και το νόμο, τον υπαστυνόμο Gordon. Ο Blake ελέγχει συχνά την πορεία του ορφανοτροφείου στο οποίο μεγάλωσε και χρηματοδοτείται από τον Bruce Wayne. Άλλωστε ο τελευταίος είναι η ενσάρκωση του Ντικενσιανιού μοντέλου του καλού καπιταλιστή, που συντηρεί και φροντίζει για το κοινωνικό σύνολο (φιλανθρωπίες, οικολογικές επενδύσεις) σε αντιδιαστολή με τον κακό καπιταλιστή που ενσαρκώνεται από τον Stryver -ίδιο όνομα και ίδιος χαρακτήρας με αυτόν που υπάρχει στο έργο του Ντίκενς.
Η πολιτική οπτική των βασικών ηρώων
Στην τρίτη ταινία της σειράς αυτής μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα πολιτικά μηνύματα που προσπαθεί να περάσει ο σκηνοθέτης μέσα από την στάση και τη συμπεριφορά των βασικών του ηρώων. Μέσα από τις συμμαχίες, τις βαθύτερες αιτίες των πράξεών τους.
Σημαντικότατο σημείο ανάλυσης θα μπορούσε να είναι και αυτό της στάσης του λαού απέναντι στους ήρωες, τον λόγο τους και τα πραγματικά κίνητρα του καθενός.
«Batman, o καλός συντηρητικός»: Είναι η φιγούρα ενός μεσσία. Ένας άνθρωπος πανίσχυρος, ανιδιοτελής, βγαίνει έξω από τους κοινωνικούς κανόνες για να καταπολεμήσει τα παράσιτα και το έγκλημα εντός της κοινωνίας. Πιστεύει στην τάξη, συμμαχεί με την αστυνομία, ενώ είναι και ο ίδιος ο πλουσιότερος άνθρωπος της πόλης. Λειτουργεί εκτός νόμου ΓΙΑ το νόμο. Για να υπηρετήσει το πνεύμα του. Είναι τέκνο της κοινωνικής ελίτ. Ερμηνεύει τα γεγονότα με τον δικό του κώδικα δικαιοσύνης, την οποία αποδίδει κατά βούληση. Η ευθυκρισία του ωστόσο, και η ανιδιοτέλεια του δημιουργούν μια φιγούρα που είναι η προσωποποίηση του νόμου εκεί που οι θεσμοί καταστρατηγούνται. Δε διστάζει να αυτό-περιθωριοποιηθεί όταν κρίνει τον εαυτό του μη αναγκαίο. Αν και πανίσχυρος γνωρίζει που να σταματήσει σε αντίθεση με τον "όχλο" που δεν έχει μέτρο. Χαρακτήρας μελαγχολικός και νουάρ.
«Bane ο κακός επαναστάτης»: Ο χαρακτήρας του Bane αποτελεί μια ένδειξη της δύναμης της δημαγωγίας, τους χάους, της εξέγερσης. Μέσα από τους βερμπαλισμούς του, χρησιμοποιείται από τον Nolan για να αποδείξει πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η ρητορική κάποιων λαοπλάνων που οδηγούν το λαό στην εξέγερση και την κοινωνία στην καταστροφή. Είναι τέκνο της βίας και του μίσους, ενώ αντίθετα τα κίνητρά του είναι γεμάτα από ανιδιοτελή αγάπη προς το πρόσωπο της κόρης του Ra's Al Ghul, και γεμάτα από την προπαγάνδα της λεγεώνας των σκιών περί υποταγής της διαφθοράς. Θέλει το χάος, το επιδιώκει, για να αποδείξει τη θεωρία του. Και όμως ένας άνθρωπος που κινητοποιείται από την αγάπη, μπορεί να επιθυμεί το κακό;
«Selina Kail η μικρογραφία»: Για μένα ο δικός της χαρακτήρας είναι βασικός για να διαπιστώσουμε την αμφίσημη στάση του λαού. Η θέαση μεγαλόπρεπων πράξεων, μπορεί να μεταστρέψει την απαισιοδοξία της για έναν κόσμο που την ώθησε στην παρανομία για την επιβίωση. Η Selina μοιάζει με τον Artful Dodger από το έργο του Ντίκενς «Olive Twist». Κλέφτες και οι δυο, από ανάγκη για επιβίωση, που αποφεύγουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Ο Doger φορτώνει στον Twist την κλοπή που ο ίδιος διέπραξε, ενώ η Selina προδίδει τον Batman στον Bane για να να σωθεί η ίδια. Η ομοιότητα επιβεβαιώνεται όταν η Selina σώζει ένα ορφανό από τα χέρια κάποιων ληστών και το συμβουλεύει με το ύφος και τα λόγια του Doger:
«Νever steal anything from someone you cannot outrun, Kid.»
Ωστόσο η Σελίνα είναι και το σύμβολο της ελπίδας. Της ελπίδας του ανθρώπου που γνωρίζοντας την πραγματικότητα, ξεπερνά τον κακό εαυτό του, και ανταποκρίνεται στην εμπιστοσύνη που μεγαλειωδώς της δείχνει ξανά ο Batman. Ξεπερνά το παρελθόν της ανεύθυνης κλέφτρας και τάσσεται στο στρατόπεδο του Batman για την επαναφορά στην τάξη. Και είναι αυτή που τον βγάζει από την δύσκολη θέση που βρίσκεται, σώζοντάς τον τελευταία στιγμή από τον θάνατο που θα του χάριζε ο Bane. Είναι η πίστη στον άνθρωπο και την ικανότητά του να αλλάζει και να βελτιώνεται, αν το θέλει και το προσπαθεί.
Οι δυο βασικοί χαρακτήρες έχουν ενδιαφέρον να αναλυθούν με τον λαό ως κεντρικό παράγοντα που τους νοηματοδοτεί. Λειτουργούν και οι δυο με την προσοχή τους στραμμένη στον λαό. Ο ένας πράττει για τον λαό και το καλό του, και γι’ αυτό δε διστάζει και να θυσιαστεί. Και όμως πολλές φορές αυτό τον οδηγεί στο περιθώριο.Ο άλλος δημαγωγεί, εξεγείρει τα πλήθη, σκαλίζοντας τα πάθη και τα ένστικτα και δημιουργώντας τον εσωτερικό εχθρό. Στρέφει την προσοχή του λαού εκεί για να ασελγήσει σε βάρος του.
Ο λαός στο έργο του Νόλαν είναι κατά βάση παθητικός. Περιμένει παθητικά. Δεν είναι δρων. Ο παθητικός αυτός λαός περιμένει τον μεσσία. Και αυτός έρχεται να ενσαρκωθεί στον Batman. Αλήθεια πόσο απέχει αυτή η απεικόνιση του λαού από την πραγματικότητα; Πόσο πραγματικά δρα ο λαός και πόσο περιμένει παθητικά παρακολουθώντας τις εξελίξεις; Δεν είναι αυτό στο οποίο κατέληξε προς το τέλος της ζωής και της φιλοσοφίας του ο Κορνήλιος Καστοριάδης; Πώς δηλαδή ο άνθρωπος είναι οκνηρός και βαθύτατα συντηρητικός.
Αξιοσημείωτη είναι πάντως η στροφή του Hollywood τα τελευταία χρόνια σε παραγωγές με κεντρικούς χαρακτήρες σούπερ ήρωες. Φαίνεται δυστυχώς, πως ο κόσμος έχει ανάγκη από υπεράνθρωπους σωτήρες, έστω και αν αυτοί υπάρχουν μονάχα στις μεγάλες οθόνες.
http://www.newstatesman.com/culture/culture/2012/08/slavoj-%C5%BEi%C5%BEek-politics-batman
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F_%CE%A3%CE%BA%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CE%99%CF%80%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%82:_%CE%97_%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE
http://en.wikipedia.org/wiki/A_Tale_of_Two_Cities
http://badassdigest.com/2012/07/22/the-politics-of-the-dark-knight-rises/
http://flix.gr/cinema/the-dark-knight-rises.html
http://www.slate.com/blogs/browbeat/2012/07/21/
«Bane ο κακός επαναστάτης»: Ο χαρακτήρας του Bane αποτελεί μια ένδειξη της δύναμης της δημαγωγίας, τους χάους, της εξέγερσης. Μέσα από τους βερμπαλισμούς του, χρησιμοποιείται από τον Nolan για να αποδείξει πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η ρητορική κάποιων λαοπλάνων που οδηγούν το λαό στην εξέγερση και την κοινωνία στην καταστροφή. Είναι τέκνο της βίας και του μίσους, ενώ αντίθετα τα κίνητρά του είναι γεμάτα από ανιδιοτελή αγάπη προς το πρόσωπο της κόρης του Ra's Al Ghul, και γεμάτα από την προπαγάνδα της λεγεώνας των σκιών περί υποταγής της διαφθοράς. Θέλει το χάος, το επιδιώκει, για να αποδείξει τη θεωρία του. Και όμως ένας άνθρωπος που κινητοποιείται από την αγάπη, μπορεί να επιθυμεί το κακό;
«Selina Kail η μικρογραφία»: Για μένα ο δικός της χαρακτήρας είναι βασικός για να διαπιστώσουμε την αμφίσημη στάση του λαού. Η θέαση μεγαλόπρεπων πράξεων, μπορεί να μεταστρέψει την απαισιοδοξία της για έναν κόσμο που την ώθησε στην παρανομία για την επιβίωση. Η Selina μοιάζει με τον Artful Dodger από το έργο του Ντίκενς «Olive Twist». Κλέφτες και οι δυο, από ανάγκη για επιβίωση, που αποφεύγουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Ο Doger φορτώνει στον Twist την κλοπή που ο ίδιος διέπραξε, ενώ η Selina προδίδει τον Batman στον Bane για να να σωθεί η ίδια. Η ομοιότητα επιβεβαιώνεται όταν η Selina σώζει ένα ορφανό από τα χέρια κάποιων ληστών και το συμβουλεύει με το ύφος και τα λόγια του Doger:
«Νever steal anything from someone you cannot outrun, Kid.»
Ωστόσο η Σελίνα είναι και το σύμβολο της ελπίδας. Της ελπίδας του ανθρώπου που γνωρίζοντας την πραγματικότητα, ξεπερνά τον κακό εαυτό του, και ανταποκρίνεται στην εμπιστοσύνη που μεγαλειωδώς της δείχνει ξανά ο Batman. Ξεπερνά το παρελθόν της ανεύθυνης κλέφτρας και τάσσεται στο στρατόπεδο του Batman για την επαναφορά στην τάξη. Και είναι αυτή που τον βγάζει από την δύσκολη θέση που βρίσκεται, σώζοντάς τον τελευταία στιγμή από τον θάνατο που θα του χάριζε ο Bane. Είναι η πίστη στον άνθρωπο και την ικανότητά του να αλλάζει και να βελτιώνεται, αν το θέλει και το προσπαθεί.
O λαός
Οι δυο βασικοί χαρακτήρες έχουν ενδιαφέρον να αναλυθούν με τον λαό ως κεντρικό παράγοντα που τους νοηματοδοτεί. Λειτουργούν και οι δυο με την προσοχή τους στραμμένη στον λαό. Ο ένας πράττει για τον λαό και το καλό του, και γι’ αυτό δε διστάζει και να θυσιαστεί. Και όμως πολλές φορές αυτό τον οδηγεί στο περιθώριο.Ο άλλος δημαγωγεί, εξεγείρει τα πλήθη, σκαλίζοντας τα πάθη και τα ένστικτα και δημιουργώντας τον εσωτερικό εχθρό. Στρέφει την προσοχή του λαού εκεί για να ασελγήσει σε βάρος του.
Ο λαός στο έργο του Νόλαν είναι κατά βάση παθητικός. Περιμένει παθητικά. Δεν είναι δρων. Ο παθητικός αυτός λαός περιμένει τον μεσσία. Και αυτός έρχεται να ενσαρκωθεί στον Batman. Αλήθεια πόσο απέχει αυτή η απεικόνιση του λαού από την πραγματικότητα; Πόσο πραγματικά δρα ο λαός και πόσο περιμένει παθητικά παρακολουθώντας τις εξελίξεις; Δεν είναι αυτό στο οποίο κατέληξε προς το τέλος της ζωής και της φιλοσοφίας του ο Κορνήλιος Καστοριάδης; Πώς δηλαδή ο άνθρωπος είναι οκνηρός και βαθύτατα συντηρητικός.
Αξιοσημείωτη είναι πάντως η στροφή του Hollywood τα τελευταία χρόνια σε παραγωγές με κεντρικούς χαρακτήρες σούπερ ήρωες. Φαίνεται δυστυχώς, πως ο κόσμος έχει ανάγκη από υπεράνθρωπους σωτήρες, έστω και αν αυτοί υπάρχουν μονάχα στις μεγάλες οθόνες.
Πηγές:
http://www.newstatesman.com/culture/culture/2012/08/slavoj-%C5%BEi%C5%BEek-politics-batman
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F_%CE%A3%CE%BA%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CE%99%CF%80%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%82:_%CE%97_%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE
http://en.wikipedia.org/wiki/A_Tale_of_Two_Cities
http://badassdigest.com/2012/07/22/the-politics-of-the-dark-knight-rises/
http://flix.gr/cinema/the-dark-knight-rises.html
http://www.slate.com/blogs/browbeat/2012/07/21/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου